Αρχαιοελληνικό παραμύθι

“Ο Έρωτας και η Ψυχή” (“Cupid and Psyche” στα λατινικά), είναι ένα υπέροχο παραμύθι με αρχαιοελληνική προέλευση, που διασώθηκε από τον Ρωμαίο μυθιστοριογράφο Απουλήϊο (2ος αι. μ.Χ.). 

Με αφορμή την ιστορία της Ψυχής, ενός πολύ όμορφου κοριτσιού, που αγάπησε τον θεό Έρωτα, το παραμύθι μας μεταφέρει με συγκινητική τρυφερότητα την οπτική των αρχαίων για την αθανασία της ψυχής, τον έρωτα και την ηδονή! Ο συγκεκριμένος μύθος αποτέλεσε διαχρονικά πηγή έμπνευσης για πολλά έργα τέχνης, με αποκορύφωμα την περίοδο του Ρομαντισμού (τέλη 18ου με μέσα 19ου αιώνα). 

Η συλλογή “Μέλος Ερωτικό” παρουσιάζει συμπύκνωση αυτού του παραμυθιού, σε βίντεο με αφήγηση, πρωτότυπη μουσική υπόκρουση και συνοδεία εικαστικών, που εμπνέονται απ τον μύθο. Η αφήγηση διαρκεί περίπου 5,5', ακολουθούμενη από δίλεπτη παρουσίαση των εικαστικών.
Κείμενο: Κωνσταντίνος Μαρτινίδης 
Μουσική και αφήγηση: Μιχάλης Μιχαλέρης

Όσο αφορά την προέλευση του μύθου, ο Απουλήϊος τον περιέλαβε στο έργο του “Μεταμορφώσεις ή ο Χρυσός Γάϊδαρος”. Σ’ αυτό μία ηλικιωμένη υπηρέτρια διηγείται σ’ ένα τρομαγμένο κορίτσι “μία ωραία παλαιά ιστορία”, όπως κατά λέξη αναφέρεται. Αυτή η παρέκβαση αποτελεί το θαυμαστότερο τμήμα του έργου και φαντάζει ασύνδετη με το υπόλοιπο κείμενο. Άλλωστε ο Απουλήϊος κλείνει τον μύθο μ΄ αυτές τις λέξεις: “Εδώ τελειώνει το παραμύθι που η κουτσοδόντα γριά διηγήθηκε στην φυλακισμένη της. Κι’ εγώ που ήμουν λίγο πιο πέρα λυπήθηκα που δεν είχα ούτε κονδύλι ούτε πλάκα για να το σημειώσω”. 

Ορισμένοι πιστεύουν ότι ο Απουλήϊος εμπνεύστηκε τον μύθο από τους νεοπλατωνικούς φιλοσόφους που συνάντησε στην Αθήνα. Απ' το περιεχόμενο πάντως της ιστορίας και τον τρόπο που την αφηγείται ο Απουλήϊος, είναι φανερό ότι αποτελεί παλαιό Ελληνικό μύθο, με πλήθος παραμυθικών στοιχείων, ώστε να γίνει λαϊκό παραμύθι.

Απουλήϊος: Γεννήθηκε γύρω στο 125 μ.Χ. στα Μάδαυρα της Αφρικής. Γόνος μεγαλοαστικής οικογένειας σπούδασε ρητορική στην Καρχηδόνα, που αποτελούσε τότε κέντρο λατινικών σπουδών. Στη συνέχεια, πήγε στην Αθήνα όπου μελέτησε την Ελληνική γλώσσα, τη λογοτεχνία και την φιλοσοφία. 

Το κείμενο της αφήγησης:

Ο Έρωτας, ο θεός Έρωτας, ο γιος της Αφροδίτης.
Στην εφηβεία του ερωτεύτηκε κι αυτός, σύμφωνα με τον μύθο των Ελλήνων, την πεντάμορφη κόρη που ονομάζονταν Ψυχή.

Όταν η Ψυχή, κόρη πρωτόγνωρης ωραιότητας, έφτασε να λατρεύεται απ’ τους θνητούς ως η θεά Αφροδίτη, η αληθινή θεά τόσο οργίσθηκε, που έστειλε τον μονάκριβο της γιο τον Έρωτα, να τη λαβώσει με τα πικρά του βέλη, ώστε να ερωτευτεί τον ποταπότερο των ανθρώπων. 

Όμως ο Έρωτας την αγάπησε και με τη βοήθεια ενός χρησμού την οδήγησε μυστικά στο μαγικό του βασίλειο, όπου αγαπιόταν στο σκοτάδι, δίχως η Ψυχή να γνωρίζει ποιος ήταν ο φλογερός εραστής της.

Η εντολή του θεού ήταν σαφής: Να μην προσπαθήσει να αποκαλύψει το πρόσωπο του, γιατί η ιερόσυλη αυτή περιέργεια θα την γκρέμιζε στην άβυσσο της δυστυχίας και θα τον έχανε για πάντα. 

Οι προειδοποιήσεις πολλαπλασιάστηκαν όταν ο βλαστός του πόθου τους, κάρπωσε στην κοιλιά της κόρης. 
"Θα γενεί αθάνατος θεός αν δεν αποκαλύψεις τα μυστικά μου” της είπε. "Θα μείνει θνητός αν γυρέψεις να τα μάθεις”.

Παρ' όλους όμως τους όρκους η Ψυχή παρασυρόμενη από ανόσιες σειρήνες και χείλη φαρμακερά, που ήθελαν τον σύζυγο της αποτρόπαιο τέρας έτοιμο να την κατασπαράξει, αποφάσισε να κάνει αυτή το πρώτο βήμα. Γλιστρώντας απαλά από την κλίνη κι ενώ εκείνος αναπαυόταν μακάρια, πήρε ένα μαχαίρι και κρατώντας το λύχνο, πλησίασε θαρρετά και αποφασισμένη. 

Μα στο φως του λυχναριού αντίκρισε το πλέον θεσπέσιο των οραμάτων. Τον ίδιο τον θεό Έρωτα γλυκύ, χαριτωμένο, ανυπέρβλητο!
Στη σύγχυση, αυτοτραυματίζεται με τα βέλη του και πόθος ασυγκράτητος την κυριεύει. Επιθυμίες τολμηρές να αγγίξει, να πυρποληθεί απ᾽ την ερατεινή του φλόγα. 

Για κακή όμως τύχη μια σταγόνα καυτό λάδι γλιστρά στον ώμο του Έρωτα. Εκείνος πετάγεται επάνω απ᾽ τον πόνο, και βλέποντας ότι προδόθηκε, χάνεται στον αιθέρα αφήνοντας τη συντριμμένη του φωνή: "Αδύναμη κι' απλοϊκή Ψυχή, έκανα πολλά λάθη και το νιώθω. Όσο για σένα, δε θα σε τιμωρήσω μ' άλλο τρόπο, παρά φεύγοντας για πάντα από κοντά σου”. 

Από τότε, η Ψυχή αναζητά τον Έρωτα, παντού, απελπισμένα! 

Ενώ, ο χρυσοκόμης θεός βασανίζεται στο κρεβάτι της μητέρας του απ' την πληγή που του προκάλεσε η κόρη. 

Η Αφροδίτη οργισμένη ακόμη περισσότερο απ΄το πάθημα του γιου της κυνηγάει λυσσασμένα την Ψυχή. Την βασανίζει άσπλαχνα της θέτει ένα σωρό σκληρές δοκιμασίες. Η όμορφη κόρη, άλλοτε αγόγγυστα και άλλοτε με την προσμονή του τέλους της, πραγματοποιεί κάθε παράλογη προσταγή. Όμως τα βάσανα της οδεύουν στη λύση.  

Ο Δίας! Μετά την παράκληση του Έρωτα που δεν έπαψε στιγμή να την αγαπά και να τη σκέφτεται και με πρόθεση να συνετίσει τον σκανδαλιάρη θεό απ' τις πολλές ανησυχίες που δημιουργούσε στους Ολύμπιους, δίνει την άδεια για την ιερή ένωση. Και θέλοντας να μετριάσει τις αντιρρήσεις της ζηλότυπης Αφροδίτης, ανεβάζει την Ψυχή στους ουρανούς και την κάνει αθάνατη! 

Έτσι, οι γάμοι της Ψυχής και του Έρωτα πραγματοποιήθηκαν με κάθε επισημότητα στα ουράνια δώματα. Και σύντομα γεννήθηκε ένα γλυκύτατο κοριτσάκι, η Ηδονή.